ماهیت توبه از نظر روانى براى انسان چه حالتى است و از نظر معنوى براى انسان چه اثرى دارد ؟ در نظر بسیارى از ما توبه یک امر بسیار ساده اى است , هیچوقت باین فکر نیفتاده ایم که توبه را از نظ روانى تحلیل بکنیم . اساسا توبه یکى ازمشخصات انسان نسبت به حیوانات است , یعنى انسان بسیارى ممیزات ومشخصات و کمالات و استعدادهاى عالى دارد که هیچکدام از آنها در حیوانات وجود ندارد . یکى از این استعدادهاى عالى در انسان , همین مسئله توبه است . (( توبه )) بمعنى ومفهومى که انشاء الله براى شما شرح مى دهم , این نست که ما لفظ استغفر الله ربى و اتوب الیه را به زبان جارى کنیم , از مقوله لفظ نیست . توبه یک حالت روانى و روحى و بلکه یک انقلاب روحى در انسان است که لفظ استغفر الله ربى و اتوب الیه بیان این حالت است , نه خود حالت , نه خود توبه , مثل بسیارى از چیزهاى دیگر که در آنها لفظ , خودش , آن حقیقت نیست بلکه مبین آن حقیقت است . اینکه ما روزى چندین بار مى گوئیم استغفرالله ربى و اتوب الیه نباید خیال بکنیم که روزى چند بار توبه مى کنیم . ما اگر روزى یک بار توبه واقعى بکنیم , مسلما مراحل و منازلى از قرب به پروردگار را تحصیل مى کنیم.

مگر مى شود یک شخص خودش علیه خودش قیام بکند ؟ بله مى شود .

علتش اینست که انسان بر خلاف آنچه که خودش خیال مى کند یک شخص نیست . یک شخص واحد است اما یک شخص مرکب نه بسیط , یعنى ما که اینجا نشسته ایم , به همان تعبیرى که در حدیث آمده است , یک جماد اینجا نشسته است , یک گیاه هم اینجا نشسته است , یک حیوان شهوانى هم اینجا نشسته است , یک سبع و درنده هم اینجا نشسته است , یک شیطان هم اینجا نشسته است و یک فرشته هم در همین حال اینجا نشسته است . یعنى یک انسان به قول شعرا طرفه معجونى،است که همه خصایص در وجود او جمع است . گاهى آن حیوان شهوانى که مظهر آنرا خوک مى دانند , این خوکى که در وجود انسان هست , زمام امور را بدست مى گیرد و مجال به آن درنده و شیطان و فرشته نمى دهد , یک مرتبه از ناحیه یکى از اینها علیه او قیام مى شود , تمام اوضاع بهم مى خورد و یک حکومت جدید بر وجود انسان حاکم میگردد . انسان گنهکار آن انسانى است که حیوان وجودش , بر وجودش مسلط است , یا شیطان وجودش بر او مسلط است , یا آن درنده وجودش بر او مسلط است یک فرشتگانى , یک قواى عالى هم در وجود او محبوس وگرفتار هستند .

توبه یعنى آن قیام درونى , اینکه مقامات عالى وجود انسان علیه مقامات دانى وجود او که زمام امور این کشور داخلى را در دست گرفته اند , یک مرتبه انقلاب مى کنند , همه اینها را مى گیرند به زندان مى اندازند و خودشان با قوا و جنود و لشکریان خود زمام امور را در دست مى گیرند . این حالت و شکل است که در حیوان ونبات وجود ندارد . همانطور که عکسش هم هست , یعنى گاهى مقامات دانى وجود انسان علیه مقامات عالى وجود او قیام و انقلاب مى کنند , آنها را مى گیرند و به زندان مى اندازند و زمام امور این کشور را در دست مى گیرند .

ما توبه نمى کنیم و نماز مى خوانیم ! توبه نمى کنیم و به حج مى رویم ! توبه نمى کنیم و قرآن مى خوانیم ! توبه نمى کنیم و ذکر مى گوئیم ! توبه نمى کنیم و در مجالس ذکر شرکت مى کنیم ! بخدا قسم اگر شما یک توبه بکنید تا پاک بشوید وبعد یک شبانه روز نماز بخوانید با حالت توبه و پاکى , همان یک شبانه روز به اندازه ده سال شما را جلو مى برد و به مقام قرب پرودگار مى رساند . سوراخ دعا را گم کرده ایم , راهش را بلد نیستیم .